W sobotę, 28 października, w sali kameralnej Miejsko-Gminnego Ośrodka Kultury imienia Aleksandra Patkowskiego odbyła się promocja książki „Ożarów. Wspomnienia o wymarłym żydowskim miasteczku". To III tom serii BOŻnica autorstwa Hillela Adlera pod redakcją Łukasza Rzepki.
Czytanie performatywne
Lektorami czytania performatywnego promowanej książki byli: Joanna Andryka - solistka chóru Żar Ożarowa działającego przy Klubie Seniora, Marcin Kwieciński - regionalista, redaktor Pisma Społeczno-Kulturalnego „Ożarów”, Andrzej Nowak-Arczewski - pisarz, dziennikarz, autor między innymi książek „My z pałacu”, „Zmiłuj się nad nami”, „Pseudonim Tarzan”, „Przykosa”. Muzyka o motywach żydowskich wprowadzała nastrój do odczytywanych fragmentów, budziła emocje, pogłębiała tragizm wojennych przeżyć.
W przerwie czytania dyrektor M-GOK Marian Sus powitał wszystkich uczestników spotkania. Poinformował, że publikacja Hillela Adlera została wydana przez Fundację im. Świętej Królowej Jadwigi dla Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II w Krakowie przy wsparciu finansowym gminy Ożarów.
Dyrektor Marian Sus odczytał słowa Łukasza Rzepki z wprowadzenia do wydanej książki: – Ożarów to miejsce, które kocha się całym sercem. To miejsce, które zostaje w sercu na zawsze. To miejsce, które nikogo nie pozostawia obojętnym. To miejsce, które jest jak stary, dobrze znany przyjaciel – zawsze obok, gotowy podać pomocną dłoń, podzielić się chwilą radości czy pocieszyć w chwili smutku – napisałem we wprowadzeniu do III tomu BOŻnicy „Ożarów. Wspomnienia o wymarłym żydowskim miasteczku” Hillela Adlera.
22 litery alfabetu
Łukasz Rzepka podziękował osobom, które przyczyniły się do powstania tej książki, przede wszystkim władzom miasta i gminy Ożarów, burmistrzom Marcinowi Majcherowi i Pawłowi Rędziakowi. Podziękował dyrektorowi M-GOK Marianowi Susowi i jego pracownikom za serdeczne przyjęcie wszystkich gości, swoim współpracowniczkom za pomoc i wsparcie – Renacie Masny, Ewie Goczał, Justynie Kastelik.
- Historia Adlera była mi znana od dwudziestu lat – powiedział. - Wiele razy jej fragmenty były tłumaczone i cytowane w Kwartalniku „Ożarów”, ale w całości po raz pierwszy została przetłumaczona z francuskiego. Otrzymaliśmy cesję praw na przetłumaczenie i jednorazowe wydanie. To jest naprawdę biały kruk.
Łukasz Rzepka podzielił się smutną informacją z ostatniej chwili, że 7 października zamordowany został przez Hamas wnuk autora I tomu BOŻnicy - Ben Ziona Wacholdera.
- To była promocja tomu oznaczonego literą gimel, czyli trzecią literą alfabetu hebrajskiego – powiedział. - A jeśli ktoś pyta co dalej, to ja tylko odpowiem, że hebrajski alfabet ma 22 litery. Tak więc, do zobaczenia podczas promocji czwartego tomu. Może to będą wspomnienia o Ożarowie wydane niedawno w Argentynie.
Z podziwem o wydanej książce
Burmistrz Marcin Majcher z podziwem mówił o pracy Łukasza Rzepki, który doświadczenia zdobyte podczas studiów w Krakowie wykorzystuje do odkrywania lokalnej historii. Dzięki niemu bardzo dużo nieznanych materiałów ujrzało światło dzienne.
- Trzeba podziwiać Łukasza tym bardziej, że stąd się wywodzi – powiedział burmistrz. - Nasze lokalne doświadczenia na trwałe zostały wpisane do annałów historii. Wiele rzeczy minęło bezpowrotnie, wspomnienia zaginęły, a ta książka, która została przetłumaczona, zostanie. Otwiera dyskusję nad naszą przeszłością. Wzbogaca historię narodu, który tworzył tamtejszą rzeczywistość. Nasz młody ożarowianin doprowadził do przetłumaczenia książki. Dziękuję Łukasz. Jestem ci bardzo wdzięczny.
- Naszą rzeczywistość wspólnie tworzymy, nasz dom miejski, dom Łukasza, nasz dom – wzięła udział w dyskusji dr Justyna Biernat, uczestniczka Liderek i Liderów Dialogu. - Dziękuję, że jesteśmy częścią tego domu i możemy poczuć się jak w domu. My jesteśmy przyjezdni i czujemy się tutaj jak w domu. Dziękuję panie dyrektorze, dynamicznie pan tu gospodarzy.
Radny Adam Młodożeniec nie ukrywał, że cmentarz żydowski w Ożarowie jest w miarę zadbany, ale zapadliska w rejonie budynku policji nie są odkryte i zrekonstruowane. Powiedział, że z potomkami dawnych mieszkańców rozmawiał na temat utworzenia Centrum Kultury Żydowskiej jak w Chmielniku. - Chylę czoło przed pana dokonaniami, dotarł pan do wydawców książki, doprowadził do przetłumaczenia – zwrócił się do Łukasza Rzepki.
Upamiętnienia
Dyrektor Marian Sus uzupełnił, że cmentarzem zajmuje się ożarowska szkoła. - Nic na siłę, musimy to robić z serca - powiedział. – Pamiętamy o tamtych czasach poprzez nasze wydawnictwa. I mamy ich dużo. Gdybyśmy je zebrali w jedno miejsce, wyszłaby niejedna książka.
Mieszkanka Ożarowa Elżbieta Sochacka przypomniała, że przed dwudziestu laty odbył się konkurs dla ożarowskich uczniów na temat wiedzy o dawnej społeczności i najlepsi otrzymali stypendia. Radna Bożena Małecka dodała, że dawni świadkowie nie żyją, ale wtedy zostały nagrane z nimi wywiady i można z nich korzystać.
Burmistrz Marcin Majcher uzupełnił, że gmina doszła do uzgodnień z potomkami dawnej społeczności. Cmentarz i synagoga zostały przekazane Fundacji Żydowskiej w Warszawie. Wyprostowane zostały dokumenty związane z prawami własności. Konkurs i stypendia dla uczniów zostały ufundowane przez kongresmenów amerykańskich.
Ramka
W spotkaniu, które odbyło się w 81. rocznicę zagłady ożarowskich Żydów, uczestniczyli Liderki i Liderzy Dialogu grupy łódzko-świętokrzyskiej: Beata Łuczak i Zbigniew Talaga - Stowarzyszenie im. Ireneusza Ślipka na rzecz dialogu polsko-żydowskiego w Warcie, Barbara Tkacz z Radoszyc, Bożena Gajewska z Kutna, Justyna Biernat - Fundacja Pasaże Pamięci z Tomaszowa Mazowieckiego, Klaudia Kwiecińska - Cmentarz żydowski w Jędrzejowie - Archiwum Pamięci ינדז'יוב, Stanisław Osowski z Sobkowa, Robert Kobylarczyk z Tuszyna, Sławomir Chwaściński z Radoszyc, Dawid Stępniewski - Pabianicki Sztetl, Wojtek Mazan z Ostrowca Świętokrzyskiego, Dariusz Kubalski ze Staszowa.
