Historia Miasta Ożarów
Początki miasteczka Ożarowa są powiązane ściśle z rodziną szlachecką Ożarowskich (h. Rawicz) posiadającą swoje gniazdo w Ożarowie Lubelskim położonym w parafii Garbów niedaleko (10 km) od Wąwolnicy.
Nie zdołano ustalić, kiedy przejęli oni wieś Wyszmontów z przyległościami w parafii Bidziny w powiecie sandomierskim obecnie opatowskim. w XV stuleciu zamieszkiwali tam Wyszmontowcy, a w pierwszej połowie XVI w. Piekarscy. Najwybitniejszy heraldyk XVI wieku Bartosz Paprocki podaje, iż Ożarowscy związani z Ziemią Sandomierską wywodzą się od Mikołaja, który pozostawił w połowie XVI stulecia trzech synów : Stanisława, Józefa i Mikołaja. On wszedł w posiadanie dóbr w północnej stronie powiatu sandomierskiego. Jako współdziedzic Wyszmontowa (wraz z żoną Katarzyną ) wspomniany został w 1556r. w drugiej połowie XVI wieku władał m.in. tą wioską stąd też pisał się z Wyszmontowa (i Sulejowa). Józef ożarowski z kolei drugi syn Mikołaja wyjednał 12 lutego 1569 r. u Króla Zygmunta Augusta w Lublinie zezwolenie na założeniew jego lasach dziedzicznych opodal Wyszmontowa w Ziemi Sandomierskiej miasta od założyciela zwące się Ożarowem na prawie magdeburskim. Na mocy tegoż przyszli mieszczanie mieli wybierać spośród siebie wójta i członków miejskiej ławy. w ślad za zgodą na lokację monarcha nadawał mającemu powstać miastu przywilej dwu jarmaków rocznie i jeden targ tygodniowo. Zapewne miało to na względzie przyczyniać się do ożywienia życia gospodarczego, a tym samym rozwoju miasta.
WAŻNIEJSZE DATY z HISTORII OŻAROWA
CZASY LEGENDARNE
- 4200-1700 r. pne. - Badania archeologiczne potwierdzają istnienie w okolicach Ożarowa neolitycznego ośrodka produkcji górniczej, w którym wydobywano krzemień.
- Vw p.n.e. - Okolice dzisiejszego Ożarowa zamieszkiwały prawdopodobnie plemiona trudniące się wydobywaniem krzemienia z tzw. "Krzemiennego Dołu". Istnieć miała wtedy wytwórnia siekierek i grotów z krzemienia szarego zwanego "krzemieniem ożarowskim".
- VI w n.e. - Powstanie pierwszego osiedla w okolicach współczesnego miasta. Jego założycielem według niektórych podań miał być Lechita, niejaki Ożar, który u schyłku VI w. osiedlił się na Ziemi Sandomierskiej.
- 1206 r. - Według tradycji kościelnej powstał kościół katolicki, zbudowany na wzgórzu przez mieszkańców osady.
CZASY HISTORYCZNE
WIEK XVI
- 12-II-1569 r. - Król Zygmunt August zezwolił dziedzicowi Wyszmontowa i Sulejowa Józefowi Ożarowskiemu na założenie miasta na prawie magdeburskim, wśród lasów należących do wsi Wyszmontów. Miasto otrzymało prawo do niezależnego sądownictwa, cotygodniowych targów i dwóch jarmarków w roku. Ożarowski przeznaczył 1,5 łana na wyznaczenie miejsc pod 22 domy. Od nazwiska założyciela miasto zostało nazwane Ożarowem i było własnością prywatną. Miasto zostało prawdopodobnie na wzorach włoskich, z centralnie umieszczonym rynkiem, z równoległymi do niego ulicami prostymi i kilkoma wylotowymi oraz kościołem wzniesionym na wzgórzu. Położony na skrzyżowaniu ważnych dróg został wkrótce Ożarów znaczącym ośrodkiem handlowym.Herbem miasta stał się znak rodowy Ożarowskich "Rawicz". Przedstawia on pannę w koronie z włosami rozpuszczonymi, ubraną w czerwoną lub białą sukienkę. Siedzi ona na czarnym, biegnącym w lewą stronę niedźwiedziu i ma ręce podniesione do góry. Tłem herbu jest kolor złoty.
- 1578 r. - Przybyło i osiedliło się pierwszych 9 rzemieślników - "... tak biednych, że J. Ożarowski musiał za nich płacić podatki... ".
- 1580 r.... - Powstał pierwszy w mieście cech - szewców. z czasem (poł. XVIII w) kształtują się cechy kuśnierzy i rzemieślników.
- 1590 r.... - Początki reformacji w Ożarowie. Źródła kościelne podają, że - "... Jan z Przeworska wywłoka od Franciszkanów, kalwińskie błędy tu rozsiewał...", a następnie "... w czasie żniw zarządzeniem Bożym zginął od pioruna wraz z psem...". Ożarowscy byli przychylni nowej wierze i zbudowali w mieście zbór kalwiński - lub jak wskazują inne źródła - przekształcili istniejący kościół katolicki w ten zbór.
- 1598 r. - Odbył się w Ożarowie kalwiński synod okręgowy. Prawdopodobnie w tym okresie Ożarowski, ulegając wpływom arianizmu, uwolnił chłopów od pańszczyzny.
Wiek XVII
- 1606 r. - w czasie rokoszu obozował w Ożarowie M. Zebrzydowski, a wkrótce potem przechodził przez miasto ścigający rokoszan król Zygmunt III Waza i hetman St. Żółkiewski.
- 1616 r. - Pierwsza wzmianka o mieszkającej w Ożarowie ludności żydowskiej.
- 1628 r. - Odbył się w Ożarowie kalwiński synod prowincjonalny. Miasto stało się znaczącym ośrodkiem kalwinizmu. z powodu panującej w mieście zarazy, synod w 1629 r. został przeniesiony do pobliskich Glinian. Kalwini prawdopodobnie stworzyli pierwszą szkołę w Ożarowie, która "... mieściła się w lichym budynku na cmentarzu...".
- 1638 r. - Spór o kościół w Ożarowie między katolikami i kalwinami. Katolicy przejęli świątynię "... mimo rozpaczliwego oporu Ożarowskich...". Została ona poświęcona w 1659 r. Konflikt religijny był prawdopodobnie przyczyną sprzedaży miasta przez Ożarowskich i późniejszego jego podziału na dwie części - kalwińską i katolicką.
- 1640 r. - Ożarowscy pozbyli się miasta, dziedzicem Ożarowa został Albert Barski. Ród Ożarowskich brał żywy udział w sprawach politycznych Rzeczypospolitej. Urodzony za panowania Jana III Sobieskiego Jerzy Ożarowski był generałem lejtnantem wojsk polskich, dyplomatą, posłem do Turcji, Wersalu i innych dworów, wielkim mówcą sejmowym oraz stronnikiem króla Stanisława Leszczyńskiego. Niechlubnie w historii Polski zapisał się Piotr Ożarowski (1724 - 1794), targowiczanin, zaufany wykonawca poleceń carycy Katarzyny II. Pobierał stałą pensję z ambasady rosyjskiej, był członkiem delegacji zatwierdzającej II rozbiór Polski. w czasie powstania kościuszkowskiego został skazany za zdradę na śmierć i powieszony 9 V 1794 r. Był ostatnim hetmanem wielkim koronnym w Rzeczypospolitej.
- 1662 r. - Miasto liczyło 302 mieszkańców. Oprócz Polaków mieszkało57 Żydów. z tego okresu pochodzi istniejący do dziś cmentarz żydowski (kirut), na którym znajdują się dobrze zachowane nagrobki (mastaby).
- 1683 r. - Ożarów, należący początkowo do parafii Bidziny, usamodzielnił się jako parafia pod wezwaniem św. Stanisława.
- 1698 r. - Funkcjionowała w Ożarowie szkółka parafialna, w której nauczycielem był organista. Szkała istniała prawdopodobnie bardzo krótko.
Wiek XVIII
- 1728 r. - Ożarów staje się własnością W.Chomentowskiego, zaś w II poł. podzielone miasto przeszło w ręce dwóch dziedziców - kalwina Kosseckiego i katolika Tarły.
- 1767 r. - Wielki pożar w Ożarowie, spaliło się ówczesne centrum miasta dzisiejsza ulica kolejowa
- 1782 r. - Ożarowscy katolicy zbudowali nowy drewniany kościół. Przeniesionodo niego wyposażenie ze starego rozebranego kościoła, a także ufundowano nowe ołtarze, obrazy i figury. Znajdują się one w pochodzącymi z przełomu XIX i XX w. kościele i są najcenniejszymi zabytkami Ożarowa.
- w ołtarzu głównym znajduje się barokowy, pochodzący z 1677 r. obraz przedstawiający św. Stanisława wskrzeszającego Piotrowina.
- w prawym bocznym ołtarzu jest wizerunek Matki Boskiej z Dzieciątkiem. z obrazem tym związana jest legenda. Według źródeł kościelnych został on przeniesiony z kościoła OO. Dominikanów w Sandomierzu, a właściwie ukryty przed najazdem Tatarów w 1924 r. Przed nim ostatnie "Salve Regina" zaśpiewali wraz ze swym przeorem błogosławionym Sadokiem męczennicy sandomierscy, po czym padli od ciosów barbarzyńców. Przez mieszkańców parafii obraz uznawany był za cudowny.
- w lewym, bocznym ołtarzu znajduje się barokowy obraz św. Antoniego Padewskiego.
- do interesujących zabytków należą także: pochodzące z XVIII w. rzeźby przedstawiające św. Antoniego i Bartłomieja, barokowy krucyfiks z kości słoniowej (przełom XVII i XVIII w.) i kielich (pocz. XVIII w.), klasycystyczna monstrancja i łódka na kadzidło, rokokowy ornat i nakrycie na kielich oraz szafka na lawaterz w stylu regencji. Późnobarokowe są kamienne figury przykościelne - św. Józefa i Chrystusa Frasobliwego.
- - Ciekawym zabytkiem "ludowego baroku" jest istniejąca do dziś na cmentarzu kościelnym drewniana dzwonnica. Została zbudowana w XVIII w., ma drewnianą konstrukcję słupową na rzucie kwadratu. Szczególnie interesujący jest jej łamany dach namiotowy kryty gontem.
- 1787 r. - Okolice Ożarowa - wapienne kamieniołomy w Janikowie - odwiedził król Stanisław August Poniatowski. Janikowskie kamieniołomy były szeroko znane i posiadały bogatą tradycję. Niegdyś miało w nich pracować wielu rzeźbiarzy włoskich. Janikowianie wyrabiali płyty i figury nagrobne, zaopatrując a nie dość rozległy teren. Być może ostatni król Polski odwiedzał także Ożarów. Liczył on wtedy 1429 mieszkańców i należał do miast z przewagą ludności żydowskiej. Mieszkało w nim 1005 Żydów (70.3%) i 424 wyznawców religii katolickiej (29.7%). Żydzi zajmowali się handlem, rzemiosłem oraz trudnili się lichwą. Istniała gmina żydowska (kahał) i żydowski dom modlitwy (synagoga).
- 1797 r. - Właścicielem Ożarowa został Kazimierz Karski. z pierwszej połowy pochodzi murowana kaplica grobowa rodziny Karskich istniejąca do dziś na cmentarzu kościelnym. Kształt ma prostokątny, a sklepienie kolebkowe z lunetami. Od frontu duże półkolumny dźwigają profilowany gzyms koronujący. Dach ma dwuspadowy z ogzymsowanym szczytem.
- 1809 r. - w czasie wojny Księstwa Warszawskiego z Austrią przez Ożarów przechodziła część wojsk arcyksięcia Ferdynanda. Patrole austriackie stoczyły w okolicach miasta potyczkę z podjazdem polskim. Austriacy opuścili miasto w lipcu po ataku kawalerii polskiej.
- 1818 r. - Próba założenia stałej szkoły w Ożarowie. Wyznaczony do jej zorganizowania ks. Dudkiewicz musiał jednak zrezygnować z pracy oświatowej, gdyż brakowało funduszy. Podobnie skończyła się inicjatywa z 1830r.
- 1827 r. - Ożarów liczył 941 mieszkańców i znajdowało się w nim 154 domy.
- 1834 r. - Utworzenie szkoły w Ożarowie. Burmistrz miasta A. Bagiński zaprosili na posiedzenie w celu założenia szkoły elementarnej ówczesną elitą miasta w osobach: dziedzica miasta - St. Karskiego, plebana - M. Kuczypińskiego oraz osiadłych obywateli Ł. Lipińskiego, M. Wasikiewicza, T. Rybakowskiego. Wszyscy zdekralowali pomoc powstającej szkole.
- 1860 r. - Ożarów liczył 1734 mieszkańców. Stanowiący 67% Żydzi zajmowali się głównie handlem i rzemiosłem. Byli siłą napędową rozwoju gospodarczego miasta. Miastem jednak zarządzała będąca w mniejszości ludność polska (ok.33%). Polacy trudnili się głównie rolnictwem, handlem, trzodą chlewną, rzemiosłem kamieniarsko - murarskim, a także wypalaniem kamienia wapiennego w niewielkich piecach polowych. Ożarów w tym czasie wygrał rywalizującą z sąsiednimi miasteczkami - Lasocinem, Janikowem i Glinianami. Korzystając z dobrego położenia, stał się znaczącym ośrodkiem targowym i jedynym jarmarcznym dla dość rozległego terenu (Ożarów miał prawo do 6 jarmarków w roku). w mieście było 156 domów, w tym 18 murowanych. Właścicielem Ożarowa była rodzina Dębickich.
- 1863 r. - Powstanie styczniowe w Ożarowie. Zbyt gorliwy burmistrz miasta specjalnym raportem zawiadomił władze powiatowe w Opatowie o przemarszu przez Ożarów 500 młodzieńców uciekających przed bramką w lasy iłżeckie. Ludność miasteczka przychylna była powstaniu. Muzyką i tańcami witała 3 maja oddział powstańczy Dionizego Czachowskiego. Czachowski musiał opuścić miasto za sprawą mieszkającego w Ożarowie carskiego szpiega. Według miejscowej tradycji szpieg sam zadał sobie karę - wieszając się. Po stłumieniu powstania za carskie pieniądze wzniesiono istniejącą do dziś przy ulicy Sandomierskiej figurę. Miała być wyrazem wdzięczności za uwłaszczenie i uwolnienie chłopów od niewoli panów.
- 1869 r. - Ożarów stracił prawa miejskie i stał się osadą. Stosując się do postanowień ukazu carskiego, Komitet Urzędujący Królestwa Polskiego odebrał po powstaniu styczniowym prawa miejskie miastom polskim i zmienił je w osady. w Ożarowie w tym czasie znajdował się kościół parafialny drewniany, synagoga murowana, 2 żydowskie domy modlitewne, szkoła początkowa ogólna, sąd gminny, urząd gminy, stacja pocztowa, szopa murowana na narzędzia ogniowe, wiatrak oraz mydlarnia. Dobra ożarowskie zajmowały 1994 morgi (1 morga - 0,56 ha). w osadzie 1193 morgi ziemi należały do mieszczan. Obszar gminy wynosił 8674 morgi, z czego 5737 mórg to ziemia dworska. Gmina obejmowała miejscowości: Bałtówek, Grochocice, Góry, Janowice Bagniste, Jakubowice, Ożarów, Podlesie, Przybysłowice, Sadów, Sobów, Tominy, Wlonice, Wyszmontów, Zawada Wlońska i Wyszmontowska. Mieszkało w niej 8674 osób.
- 1886 r. - Ożarów liczył 2058 mieszkańców i 187 domów. Rozwija się dość prężnie, chociaż nie był już miastem.
- 1890 r. - Urodził się w Ożarowie (4 III ) Aleksander Patkowski. Był pedagogiem, wychowawcą, pisarzem, redaktorem, działaczem społecznym, krzewicielem regionalizmu, popularyzatorem kultury Ziemi Sandomierskiej. Zginął w Oświęcimiu 12. 03. 1942r.
- 1897 r. - Ożarów liczył 3300 mieszkańców. Rozwój miasta skłonił miejscowych katolików do wybudowania nowego murowanego kościoła. Budowę istniejącego do dziś kościoła zakończono w 1900r., konsekrowany został w 1901r.
Wiek XX
- 1900 r. - Duży pożar w Ożarowie. Osada liczyła wtedy 3650 mieszkańców.
- 1904 r. - w Małoszycach urodził się wybitny polski pisarz emigracyjny Witold Gombrowicz. Grób rodzinny Gombrowiczów znajduje się w Przybysławicach gmina Ożarów.
- Pożar w Ożarowie.
- 1905 r. - Zorganizowano w Ożarowie straż pożarną posiadającą własną murowaną remizę. Pierwszym jej naczelnikiem został ówczesny wójt Ł. Adamski.W tym czasie istniała w osadzie także apteka, telegraf oraz warsztat ślusarski J. Chrzęstkowskiego zatrudniający 20 osób.
- Wydarzenia rewolucyjne lat 1905-1907 objęły także Ożarów. Osada była pod wpływem istniejącej w latach 1905-1906 Republiki Ostrowieckiej, która została zorganizowana przez Centralny Komitet Roboczy PPS. w dniu 29 X 1905r. rewolucjoniści zniszczyli sklep monopolowy w Ożarowie zabierając pieniądze i wylewając alkohol. w grudniu 1907r. na drodze Ożarów-Ćmielów doszło do walki bojowców PPS z oddziałami dragonów rosyjskich. Od kul rosyjskich zginęło trzech polskich rewolucjonistów.
- 1911 r. - Budowa nowej szkoły w Ożarowie. Szkoła długo nie miała odpowiedniego budynku i była często przenoszona. w 1890r. mieściła się w niskim drewniaku przy ul. Gliniańskiej, miała jedna sale lekcyjną, korytarz i mieszkanie dla nauczyciela. Później została przeniesiona do obszernego kamiennego domu z dużym ogrodem. Budynek ten znajdował się w centralnym punkcie miasta przy studni na ul. Gliniańskiej. Operatywny kierownik A. Pac podjął starania o uzyskanie placu pod budowę nowej szkoły przy drodze Ożarów - Sobów (obecnie ul. Leona Mazurkiewicza).W 1911r. komitet budowy pod kierunkiem wójta T. Chrzanowskiego rozpoczął prace organizacyjne. Pieniądze na budowę pochodziły z zysku Kasy Pożyczkowo-Oszczędniościowej w Ożarowie. Po dwóch latach budowy oddano szkołę do użytku. Miała wykończony parter, na którym znajdowały się 4 sale, 2 korytarze, kancelaria i izba woźnego.
- 1914 r. - Wybuch 1 wojny światowej. Na początku wojny Ożarów został zajęty przez wojska austriackie, później przejęły osadę oddział rosyjskie.
- 1915 r. - Józef Piłsudski w Ożarowie. w czasie ofensywy państw centralnych w roku 1915 1 Brygada Legionów pod dowództwem J. Piłsudskiego, ruszywszy znad Nidy po bitwie i dłuższym postoju pod Konarami, doszła w dniu 25 VI do Ożarowa. Pod Ożarowem legioniści stoczyli potyczkę z oddziałami rosyjskimi i zmusili ich do opuszczenia osady. Wycofujący się Rosjanie spalili całkowicie Ożarów, z pożaru ocalało jedynie 5 budynków. Przerażający widok zgliszczy miasteczka utkwił głęboko w pamięci J. Piłsudskiego, gdyż w 1924r. napisał krótkie wspomnienie pt. "Ożarów".
- 1916 r. - Ludność Ożarowa rozpoczęła odbudowę swoich domostw, z czynną pomocą przyszli jej austriaccy żołnierze. Osada liczyła wtedy 5750 mieszkańców.
- 1918 r. - Po zakończeniu i wojny światowej miasto leczyło wojenne rany. Przystąpiono do odbudowy budynku szkoły zniszczonego w trakcie działań wojennych. Remont ukończono w 1920r.
- 1921 r. - Ożarów liczył 3456 mieszkańców -1197 (34.6%) Polaków, 2258 (64.5%) Żydów. w osadzie funkcjonowała apteka, praktykowało dwóch żydowskich felczerów, istniała wytwórnia lemoniady i mydlarnia.
- 1926 r. - Rozpoczął pracę w ożarowskiej szkole Edward Szylko (1900-1957) - nauczyciel, regionalista, redaktor i zbieracz folkloru. Wspólnie z Aleksandrem Patkowskim organizował w latach 1921-27 Wakacyjne Kursy Regionalistyczne Związku Polskiego Nauczycielstwa Szkół Powszechnych oraz pełnił funkcję prezesa Zarządu Powszechnego Uniwersytetu Regionalnego im. Stanisława Konarskiego w Sandomierzu. w ramach działalności naukowej Uniwersytetu prowadził badania antropologiczne, zbierał sztukę ludową, rejestrował pieśni i gwarę. Wygłaszał referaty popularyzujące idee regionalizmu. w latach 1928-31 był członkiem komitetu redakcyjnego miesięcznika "Nasze Drogi" - Organu Powszechnego Uniwersytetu Regionalnego w Radomiu, a po jego likwidacji w latach 1931-36 redagował biuletyn "Sandomierski Ruch Regionalny ". w latach 1930-45 był kierownikiem Szkoły Powszechnej nr 1 w Ożarowie. Podczas II wojny światowej uczestniczył w tajnym nauczaniu. Był autorem prac o przeszłości Ożarowa i okolic.
- 1927 r. - Utworzono w Ożarowie nauczycielską spółdzielnię "Wspólna Praca", która prowadziła sklep z artykułami spożywczymi i materiałami piśmiennymi. Sklep skutecznie konkurował z dominującym w osadzie handlem żydowskim.
- 1929 r. - Na bazie Kasy Oszczędnościowo-Pożyczkowej rozpoczęła działalność Kasa Stefczyka, która prowadziła działalność oszczędnościowo-pożyczkową w oparciu o własne środki pochodzące z oszczędności i udziałów członkowskich. Kasa Stefczyka mieściła się w Urzędzie Gminy.
- 1931 r. - Ożarów liczył 4410 mieszkańców - 1593 Polaków (36.1%) i Żydów ( 63.9%). w osadzie było 610 domów. Gmina Ożarów obejmowała 18 sołectw i zajmowała 5469 hektarów. Mieszkało w niej 8470 osób.
- 1936 r. - Powstawała w Ożarowie Szkoła Powszechna nr 2, która mieściła się przy ul. T. Kościuszki i istniała do 1939r.
- w końcu lat 30-tych XX w. Ożarów stał się poważnym ośrodkiem handlu i drobnego rzemiosła. Na targi, jarmarki i odpusty zjeżdżali mieszkańcy pięciu gmin - Ożarowa, Lasocina, Julianowa, Czyżowa, Wojciechowic i innych (ok. 250 km2 ). Skupienie drobnego handlu i przemysłu było dość duże:
- przemysł - 3 młyny, 2 tartaki, 1 duża cegielnia i kilka drobnych,
- rzemiosło - 16 stolarzy, 5 kowali, 58 szewców, 32 krawców, 15 piekarzy, 4 fryzjerów
- handel - 80 sklepów, w tym spożywcze, galanteryjne, żelazne i inne, 3 składy drewna, 1 skład węgla, 9 restauracji i piwiarni.
- W osadzie znajdował się Urząd Gminy, straż pożarna, 2 szkoły powszechne, parafia rzymsko-katolicka, Kasa Stefczyka, urząd pocztowy, apteka, rejonowa poradnia weterynaryjna.Mieszkało w Ożarowie trzech lekarzy obsługujących pobliskie tereny. Istniały organizacje społeczne takie jak : Liga Obrony Przeciwlotniczej i Przeciwgazowej, Liga Morska i Kolonialna, Stowarzyszenie Młodzieży Katolickiej, Związek Strzelecki. Ożarów posiadał wybrukowane ulice i oświetlenie elektryczne. Prawdopodobnie duma z dużego znaczenia osady w okolicy wykształciła wśród mieszkańców pojęcie "obywatelstwa". "Obywatelem" był zasiedziały mieszkaniec Ożarowa posiadający jakąś majętność. Przysługiwały mu niepisane przywileje np. prowadzić księdza podczas procesji mogli tylko najmożniejsi "obywatele", mieli także wyłączne prawo do zasiadania w salach kościelnych oraz zarządzie straży pożarnej. Ludność napływową głównie inteligencję i poszukujących pracy wyrobników nazwano "przybłędami". Bardzo źle było widziane, gdy ktoś "obcy" próbował korzystać z przywilejów obywatelskich.
- 1939 r. - Wybuch II wojny światowej.W pierwszych dniach wojny 7 września niemieckie samoloty zbombardowały na stacji kolejowej w Drygulcu koło Ożarowa polski pociąg wojskowy. Ludność Ożarowa udzieliła rannym pomocy, zaś 22 poległych żołnierzy pochowano na cmentarzu w Ożarowie.Budynek szkoły w Ożarowie stał się we wrześniu szpitalem dla polskich żołnierzy.Później szkoła została zajęta przez Niemców,założono tam salę do przesłuchań więźniów. Ożarowscy nauczyciele prowadzili w okresie okupacji tajne nauczanie.
- 1941 r. - Wiosną przez miasto ciągnęły niezliczone kolumny wojsk niemieckich udających się na wojnę z ZSRR. w Ożarowie kwitł nielegalny handel mięsem.
- 1942 r. - Zagłada Żydów w Ożarowie. w czerwcu Żydzi z Ożarowa oraz przybyli z okolicy otrzymali zakaz opuszczania terenu osady. Powstała policja żydowska, która pod okiem okupanta pilnowała porządku i przygotowywała Żydów do wywozu na roboty i do obozów koncentracyjnych. Jesienią (10.10) miasteczko zostało otoczone przez Niemców. Powyciągano Żydów z domu i zebrano na rynku.Słabszych ładowano do ciężarówek i na furmanki lub mordowano. z silniejszych uformowano dwie kolumny i poprowadzono na stację kolejową do Jasic, skąd zostali wywiezieni do obozów zagłady.Osada i okolice były usłane ciałami bestialsko pomordowanych Żydów. Ożarów stracił blisko 70% swoich mieszkańców.
- 1943 r. - Oddział partyzancki NOW wachmistrza "Tarzana" Tomasza Wójcika, podporządkowany zgrupowaniu AK porucznika Jana Piwnika "Ponurego", przeprowadził (25.07) śmiałą akcję na trasie Ożarów - Ćmielów.W czasie walk zniszczono dwa niemieckie samochody sztabowe likwidując ośmiu oficerów i żołnierzy Wermachtu, w tym gen. por. Kurta Rennera d-cę 184 zapasowej dywizji stacjonującej w Lublinie. Zdobyto broń i ważne dokumenty. Właściwym celem akcji miało być odbicie 14 członków konspiracji aresztowanych w Ożarowie, jednakże samochód z więźniami pojechał inną trasą. Po tych wydarzeniach zebrano całą ludność Ożarowa na rynku. Hitlerowcy zamierzali przeprowadzić dziesiątkowanie, a następnie wykonać publiczną egzekucję. Jednak po kilku godzinach nerwowego oczekiwania polecono wszystkim rozejść się do domów.
- Oddział Specjalny BCH, dowodzony przez Aleksandra Machowskiego "Domana" dokonał brawurowej akcji w Ożarowie (31.10).Partyzanci podjechali bryczką pod Urząd Gminy, sterroryzowali pracowników i interesantów,a następnie zabrali księgi ludności, listy kontyngentowe oraz zlikwidowali biuro kolczykowania zwierząt.
- Grupa 19 partyzantów GL została przypadkowo zaskoczona (23.11) w gajówce Małachów koło Ożarowa przez patrol niemiecki. Rozgrzała całodzienna bitwa, o której wyniku zadecydowało wprowadzenie przez hitlerowców do akcji samochodów pancernych i moździeży. Polegli wszyscy partyzanci m.in. znany w Ożarowie T. Kozakiewicz "Madryt". Straty przeciwnika wynosiły 30 zabitych,kilkunastu rannych i zniszczony samochód pancerny.
- 1944 r. - Powstała konspiracja Gminna Rada Narodowa (10.02) pod przewodnictwem W. Schabowskiego.
- Na polach maksymowskich w okolicy Ożarowa znaleziono (27.05) niemieckie pociski rakietowe "V". Wojsko niemieckie szybko uprzątnęło pociski.
- Na przełomie sierpnia i września Ożarów był bombardowany przez zbliżającą się do Wisły armię radziecką. Ludność masowo opuszczała miasto. Niemcy zmuszali mieszkańców osady do kopania okopów i budowy schronów.
- 1945 r. - Ofensywa styczniowa armii radzieckiej doprowadziła do przełamania frontu na Wiśle. Wojska niemieckie opuściły osadę.Wczesnym rankiem 15 stycznia na drodze prowadzącej do Zawichostu ukazał się rosyjski czołg.
- w Ożarowie przystąpiono do tworzenia nowych władz. Pierwszym wójtem po II wojnie światowej został Józef Makulak. Osada liczyła 1946 mieszkańców.Była zniszczona w 40%, brakowało żywności i inwentarza, szkoła synagoga i wiele innych budynków legło w gruzach.
- 1946 r. - w Ożarowie powstały pierwsze organizacje. Rozpoczęła działalność Gminna Spółdzielnia Samopomoc Chłopska, która zajęła się skupem zwierząt i płodów oraz handlem w osadzie. Powstało koło łowieckie.
- 1949 r. - Utworzono pierwsze przedszkole publiczne, przejmując je od stowarzyszenia "Caritas".
- 1950 r. - Połączyły się Kasy Stefczyka w Ożarowie, Julianowie, Lasocinie i powstała Gminna Kasa Spółdzielcza. Założono lecznicę dla zwierząt oraz tworzył się Ludowy Zespół Sportowy.
- 1953 r. - Powstał Państwowy Ośrodek Maszynowy w Sobowie, który zajął się wykonywaniem usług remontowych dla rolników indywidualnych.
- 1954 r. - Wybudowano pawilon handlowy przy ulicy Polnej.
- 1957 r. - Ruszył zakład betoniarski przy ul. Leśnej. Funkcjonował do 1972r.
- 1958 r. - Rozpoczęto w Ożarowie budowę wodociągów. Miasto zostało skanalizowane na przełomie lat 60 i 70 -tych.
- Utworzono na gruntach wsi Sobów jednostkę wojskową. Wojsko wykonywało wiele prac porządkowych w osadzie i brało udział w wielu imprezach kulturalnych.
- 1961 r. - Powstała w Ożarowie piekarnia mechaniczna i magazyn zbożowy przy ul. Kolejowej.
- 1967 r. - Oddano do użytku strażnicę dla straży pożarnej i Gminny Ośrodek Kultury.
- Gminna Kasa Spółdzielcza przekształciła się w Bank Spółdzielczy.
- w latach 50 i 60 - tych mieszkało w Ożarowie ok. 1700 osób. Osada nie miała perspektyw rozwoju. Istniały tylko dwa zakłady przemysłowe: POM w Sobowie i Zakłady Metalowe. Ludność opuszczała Ożarów szukając pracy i mieszkań.
- 1972 r. - Początek budowy cementowni "Ożarów". Przybyło do Ożarowa wielu nowych mieszkańców, którzy związali swoje losy z wielką budową i rozwijającą się osadą. w latach 70-tych ruszyła budowa dużego osiedla "Wzgórze", gdzie oprócz bloków mieszkalnych wybudowano przedszkola, żłobek, pawilon handlowy i ośrodek kultury.
- 1975 r. - Po zmianach administracyjnych w Polsce Ożarów znalazł się w woj. tarnobrzeskim. Gmina Ożarów obejmowała 36 sołectw, zajmowała 179.6 km2. Mieszkało w niej 10296 osób.
- 1978 r. - Po wstępnej eksploatacji Cementownia "Ożarów" wyprodukowała 1185 tys. ton klinkieru.
- 1980 r. - Ożarów liczył 3000 osób.Oddano do użytku nowy posterunek MO. Ludowy Zespół Sportowy przekształcił się w MZKS "Budowlani". a później MZKS "Alit".
- 1981 r. - Otworzono budowaną w latach 1979-80 szkołę przyzakładową, obecnie Zespół Szkół Zawodowych. Warsztaty szkolne budowano w latach 1983-85.
- 1987 r. - Ożarów liczył 4600 mieszkańców w przemyśle pracowało ok. 1300osób, poza przemysłem 320 osób. Na osiedlu "Wzgórze" mieszkało 3000 osób. w gminie było 11.4 tys. ha użytków rolnych o średniej powierzchni 4.4 ha. w gminie mieszkało 12.8 tys. osób.
- - Oddano do użytku budowaną w latach 1982-86 Zbiorczą Szkołę Gminną. Szkoła od 1992 roku nosi nazwę Zespół Szkół Ogólnokształcących.
- 1988 r. - Ożarów miastem. Weszła w życie (1 I) Uchwała Rady Państwa z 18.12.1987r. w sprawie utworzenia miasta Ożarów w województwie tarnobrzeskim. Miasto objęło 778.66 ha powierzchni.
